Sağlıksız beslenme, hareketsizlik, yoğun stres içeren yaşam tarzı, sigara, alkol, aşırı tuz tüketimi ve kalitesiz uyku gibi alışkanlıklar nedeniyle kalp ve damar hastalıklarının görülme sıklığı son yıllarda hızla artıyor. Kardiyoloji uzm. Dr. Murat Şener damar tıkanıklığı ve belirtileri konusunda bilinmesi gerekenleri Turktime’a özel anlattı.
DAMAR TIKANIKLIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Organları besleyen atardamarlar yıllar içerisinde tıkanabilir ve bu tıkanıklıklar olduğu zaman o organa ait bir takım şikayetler ortaya çıkar. Bu şikayetler organdan organa ve organın işlevine göre değişiklik gösterir. İlk olarak başlayacağımız en önemli tıkanıklık olan kalp ile ilgili. Kalp damar tıkanıklıkları olduğu zaman nasıl bir değişiklik ortaya çıkıyor ne tarz şikayetler ortaya çıkıyor bunları anlatacağım. Kalp damarları tıkandığı zaman göğüs ağrısı olur ama bu göğüs ağrısının da ayırt edilebilinen bir özelliği var, yani bu demek oluyor ki her göğüs ağrısı kalp damar tıkanıklığı anlamına gelmez. Kalp damarı deyince aklımıza ne geliyor? Öncelikle bundan bahsetmek istiyorum. Herkesin kalbi yumruğu büyüklüğündedir. Bu kalbin üzerinden çıkan bütün vücuda kan pompalayan Aort dediğimiz bir damarı vardır. Bu damarın kökünde, kalbin üzerinde seyreden kalp dokusunu besleyen damarlar çıkar. Bu damarlar tıkandığı zaman kalp damarı tıkanıklığı veya koroner arter hastalığı dediğimiz hastalık ortaya çıkar. En sonunda da %100 lük bir tıkanıklık neticesinde kalp krizi ortaya çıçıkıyor. İşte bu damarlar tıkandığı zaman bazı şikayetler ortaya çıkar, şimdi onlardan bahsedeceğiz. Kalp damarları tıkanıklığı olduğu zaman en sık ortaya çıkan şikayet göğüs ağrısı, bu göğüs ağrısı kesinlikle iğne batar bıçak saplanır tarzda değildir.
Göğüs ağrısının tipik özelliği; yanma, baskı veya sıkıştırma tarzdadır. Bu Ağrının zamanlaması da çok önemlidir, yani her göğüsteki yanma kalp ağrısı demek değildir veya her göğüsteki sıkışma kalp ağrısı değildir. Eğer yanma, sıkışma veya baskı tarzı ağrılar yürürken merdiven çıkarken artıyor, dinlenince geçiyorsa bunun kalp damar tıkanıklığının ağrısı olma ihtimali çok yüksektir. Eğer bu ağrı merdiven çıkarken yukarıya yokuş çıkarken artmıyor değişmiyorsa kalp damar tıkanıklığına bağlı bir göğüs ağrısı kalp ağrısı olmadığının da bir göstergesidir. Özellikle yatarken olan ağrılar daha çok boyun fıtığı ile ilişkilendirilebilir ama yatarken kalp ağrısı olmaz şöyle olmaz tabii ki yatarken acil çok şiddetli bir kalp krizi yani damarınız %100 tıkandı ve kriz geçiriyorsanız yatarken göğüste şiddetli yanma baskı veya sıkıştırma olabilir onun beraberinde soğuk terlemeler çarpıntılarla birlikte olması lazım yani bu ancak kalp krizi ise yatarken hissedilir onun dışında damar tıkanıklığına bağlı bir ağrı yürürken merdiven çıkarken yokuş çıkarken şiddetlenip hatta sizi yokuşu çıkmanızı da engelleyip durdurur dinlenince ağrı geçer tekrar yürümeye başlayınca ağrı tekrarlar işte bu özellikte bir ağrınız varsa bu kalp damarlarınızın tıkanıklık olma ihtimalinin çok yüksek bir göstergesidir bunu unutmayın her zaman bu ağrı olur mu? hayır bazen sol kolda uyuşmada olur bazen sol kolda ağrı, Dirseklerde ağrı olabilir veya her iki bilekte ağrı hissedebilir. Bazen de sırt ağrısı veya mide ağrısı şeklinde olabiliyor: kalbin alt tarafını besleyen damar tıkandığı zaman göğüs ağrısından daha çok mide ağrısı olur. Neden? Kalbin hemen altında mide var ve bu organların duyuları birbirine çok yakın olduğu için duyularda bir karışıklık ortaya çıkabiliyor yani hastanın kalbin alt kısmını besleyen damarı tıkandığı zaman midede yanma oluyor. Midenin olduğu bölgedeki yanma kalp ağrısı ile birbirine çok karışıyorlar hatta hasta kalp krizi geçirirken mide şikayeti sanılıp acilde mide tedavisi alabiliyor veya tam tersi kalp krizi geçiriyorum diye gelip aslında mide ağrısı olabiliyor çünkü beraberinde gastrit veya reflü de göğüs bölgesinde yanma olabilir işte midedeki yanmayla kalpteki yanma birbirine çok karışıyor bunu yine ayırmak için aynı şekilde ağrının özelliklerini sorguluyoruz. Eğer yürürken veya merdiven çıkarken göğsünüzdeki yanma artıyorsa kalptedir. Eğer yemekten sonra göğsünüzdeki yanma artıyorsa reflüye bağlı olabilir.
DAMAR TIKANDIĞINDA AĞRI OLUYOR MU?
Kalp damaları tıkandığı zaman ortaya çıkabilecek ağrılardan bahsettik, peki her zaman her damar tıkandığında ağrı oluyor mu? hayır her kalp damarı tıkandığında göğüs ağrısı olmayabilir biz buna gizli kalp diyoruz hiç ağrısı olmayabilir hasta hatta kalp krizini ayakta geçiriyor olabilir, sadece kendinde bir fenalık hissedebilir, kendini huzursuz hisseder soğuk terlemeleri olur veya bunların hiçbiri olmayabilir. İşte biz buna gizli kalp hastalığı diyoruz. Özellikle ailesinde gizli kalp hastalığı olanlar mutlaka belli periyotlarda kalp kontrolünden geçmesi gerekiyor. Bu kalp kontrolünde de en önemli testlerimiz bu kalp pembe kağıtlı olan EKG dediğimiz tek sayfalık kağıt, Eko yani kalp Ultrasonu ve efor testi yani koşu bandı. bu testler çok önemli hastaya hiçbir zararı yoktur ama hastaya ölümcül bir takım risklerin erken teşhisini sağlayan yöntemleri. Eğer ailenizde damar tıkanıklığı olan kimse varsa mutlaka bir kardiyoloğa görünüp bu testleri belli periyotlarda hiçbir şikayetiniz olmasa bile yaptırın. Çünkü gizli kalp hastalığı olabilir. Özellikle şeker hastalarında, diyaliz hastalarında gizli kalp hastalığı olma ihtimali, bir de ailenizde gizli kalp hastalığı varsa sizde de olma ihtimali yüksektir. Evet şimdi dedik ki; kalp damar tıkanıklığı ağrıları göğüste ağrı baskı sıkışma tarzı ağrılar vardı yürürken artıyor dinlenince geçiyor.
BEYİNDE AĞRI OLUYOR MU?
Şah damarları yani beyine giden damarlar tıkandığında ne oluyor? Beyinde ağrı mı oluyor? Hayır şah damarları tıkandığında Beyin ağrısı olmaz baş ağrıları şah damar tıklandığında beyinde ağrı olmaz. Boynunuzda sağa sola hareket ederken tutulma tarzı ağrınız varsa bunlar da şah damarı tıkanıklığı anlamına gelmez. Bu şikayetlerin şah damarları ile hiç bir alakası yoktur. Şah damarı tıkandığında beyne az kan gider bilinç kaybı, baş dönmesi, göz kararması gibi şikayetler ortaya çıkar. Hasta oturduğu yerden ayağa kalktığında bir anlığına beynine daha az kan gider, eğer şah damarı tıkalıysa çok daha az kan gideceği için hasta ayağa kalkar kalkmaz hemen dengeyi bulamayabilir başı döner gözü kararabilir ya da yattığı yerden oturur pozisyona geçtiğinde yine aynı şeyleri yaşayabilir. Aksine, başım ağrıyor boynum ağrıyor gibi bu tarz ağrılar şah damarı tıkanıklığı anlamına gelmez. Peki şah damarı %100 tıkandığında ne olur bu kez de hasta felç geçirir.
BACAK DAMARLARI TIKANDIĞINDA NE OLUR?
Bacak damarları tıkandığı zaman özellikle yürürken yine merdiven çıkarken yani bacak kasları çok çalıştığında çok fazla kan ihtiyacı olduğunda damarlardan kan geçişi karşılanmaz. Bacak kaslarına kan ihtiyacı yeterince karşılanamayacağı için bacaklarda ağrı ortaya çıkar. Yalnız özellikle bacak kaslarında ağrı olur, eklemlerde veya bilekte dizde ağrı beklemiyoruz. Ağrı daha çok kas dokusunda baldırlarda olur. Genelde üst baldır, alt baldır hepsinde olabilir. Damarın nerde tıkandığına bağlı olarak ağrının yeri değişir. Burada genetik yine önemli ama daha önemli bir şey var; sigara kalp damar tıkanıklığında birincil sebep genetikti, bacak damar tıkanıklığında genetik alt yapınız yoksa bile eğer sigara içiyorsanız bacak damarlarınız tıkanabilir. Evet bacak damarları tıkandığı zaman bacaklarda ağrı oluyorken, eğer yatarken bacaklarda ağrı veya kramlar oluyorsa bu genelde magnezyum eksikliğinden veya bir takım vitamin, mineral eksikliğinden meydana gelebilir. Bacak damar tıkanıklığı ileri seviyeye ulaştığında oradaki tüyler dökülmeye daha sonra yaralar açılmaya ve en sonda nekroz veya kangren dediğimiz ciddi siyah yaralar oluşmaya ve en sonunda da ayağı kesmek zorunda alabiliyoruz. Bu tarz bacak damarları tıkandığı olduğu zaman mutlaka bunun tedavisini ve önlemini erken almak lazım ve kesinlikle sigarayı bırakmak lazım tabii ki tüm damar tıkanıklıkları için aynı şey geçerlidir.
HİLAL BÜYÜKKAYA/ TURKTIME
